Nazwa szałwii pochodzi od łacińskiego słowa "salvus", czyli zdrowie. Jednak zastosowanie tej rośliny nie ogranicza się tylko do lecznictwa. Szałwia to także świetna przyprawa i roślina ozdobna, a nawet środek zapewniający przyjemny zapach w szafie.

Botanicy wyróżniają ponad 700 gatunków szałwii. Wśród nich znajduje się szałwia wieszcza (zwana również - zapewne ze względu na substancje psychoaktywne, która zawiera - szałwię czarownika) - prawdopodobnie jedna z najrzadszych roślin na Ziemi i tak popularna ostatnio szałwia hiszpańska.

Właściwości i zastosowanie nasion szałwii hiszpańskiej (chia)

Nasiona chia, zaliczane do grona tzw. superżywności, odznaczają się sporą zawartością błonnika (ok. 25 proc.) i wapnia, są również źródłem wielu witamin i minerałów, w tym witaminy E, B3, żelaza, cynku, magnezu i potasu. Nasiona szałwii hiszpańskiej to również doskonałe źródło łatwo przyswajalnego białka i nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6 w optymalnych proporcjach. Ze względu na właściwości hipoglikemizujące (stabilizujące poziom glukozy), nasiona chia zalecane są diabetykom.

Nasionami szałwii hiszpańskiej dodawać można do sałatek, koktajli, musli, owsianki, a nawet ziemniaków i ciast (zmielone chia dodajemy do mąki). Trzeba pamiętać, żeby przed użyciem nasiona chia namoczyć w ciepłej wodzie.

Substancje lecznicze szałwii lekarskiej

W lecznictwie najszersze zastosowanie znalazła szałwia lekarska - silnie rozgałęziona krzewinka, dochodząca do ok. 50 cm wysokości, o niebieskofioletowych kwiatach oraz srebrzystoszarych liściach pokrytych gęstymi włoskami (tzw. kutnerem). Roślina wydziela charakterystyczny przypominający kamforę zapach.

W ziołolecznictwie wykorzystuje się przede wszystkim szałwiowe liście, znacznie rzadziej korzeń i kwiaty. Najważniejszymi substancjami aktywnymi w liściach szałwii lekarskiej są: olejek eteryczny - działa antyseptycznie (odkażająco) i grzybobójczo; garbniki o właściwościach ściągających i przeciwzapalnych; przeciwzapalne i przeciwwirusowe trójterpeny; flawonoidy (barwniki roślinne), estriol (hormon roślinny) o słabym działaniu estrogennym, karnozol – związek o właściwościach przeciwbakteryjnych i przeciwutleniających, a także witaminy A, C, B i PP, żelazo oraz magnez.

Suszenie liści szałwii lekarskiej, wykorzystanie, napar z szałwii (przepis)

Jeśli chcemy samodzielnie zebrać i wysuszyć szałwiowe liście, trzeba pamiętać, aby robić to w zacienionym przewiewnym pomieszczeniu, zaś gotowy surowiec przechowywać w szczelnym opakowaniu i suchym ciemnym miejscu.

Z liści szałwii sporządza się napary, nalewki, płyny do płukania gardła i jamy ustnej, a także płukanki do włosów (napar musi być mocny), z korzenia szałwii przygotowuje się odwary.

Jak przygotować napar z szałwii: łyżkę suszonych liści szałwii zalewamy 1,5 szklanki gorącej wody, parzymy pod przykryciem 20-30 minut, przecedzamy. Napar stosuje się m.in. w problemach z trawieniem, na pobudzenie apetytu, do płukania gardła i jamy ustnej.

Szałwia lekarska naturalnym antybiotykiem. Lecznicze właściwości szałwii

Ze względu na grzybo- i bakteriobójcze działanie karnozolu i olejku eterycznego szałwii oraz jej właściwości przeciwzapalnych, roślina ta określana jest często mianem naturalnego antybiotyku.

Antybiotyczne właściwości szałwii wykorzystuje się m.in. w leczeniu anginy (zapalenia gardła), zapalenia migdałków i błony śluzowej jamy ustnej, chorób przyzębia (zapalenia dziąseł). Płukanie ust naparem z szałwii pomaga zlikwidować nieprzyjemny zapach z ust (w tym wypadku do szałwii można dodać inne rośliny o działaniu odkażającym, np. miętę, rozmaryn lub imbir). Szałwię stosuje się również w grzybicach narządów płciowych jako część leczenia przeciwdziałającego nawrotom choroby. Stosowanie naparu z szałwii do płukania włosów pomaga zwalczyć łupież i łojotok skóry głowy.

Szałwia lekarska jako przyprawa

Zarówno świeże, jak i suszone liście szałwii są świetnym dodatkiem do mięs (zwłaszcza tłustych) – wieprzowiny, gęsiny, kaczki, ale także do ryb. Jej specyficzny, ostry i lekko sosnowy smak dobrze komponuje się z daniami z fasoli, grochu, dyni i pomidorów (można wzbogacać nią sosy do makaronów). Warto łączyć ją z tymiankiem i majerankiem.

Mimo niezaprzeczalnych walorów szałwię należy stosować z umiarem, w przeciwnym razie danie może nabrać goryczy.

Przeciwwskazania do stosowania szałwii

Ze stosowania szałwii powinny zrezygnować osoby zażywające leki przeciwzakrzepowe - związki aktywne szałwii zakłócają bowiem ich działanie. Szałwii nie zaleca się również w ostrym nieżycie żołądka, a także u osób cierpiących na padaczkę (zawarty w olejku eterycznym tujon może wpływać na utrzymywanie się ataków u chorych). Należy pamiętać, by nie stosować olejku eterycznego z szałwii doustnie – ma on bowiem szkodliwy wpływ na układ nerwowy.

Ze stosowania rośliny powinny zrezygnować kobiety karmiące piersią – szałwia zmniejsza bowiem laktację. Leczniczych dawek zioła powinny zaś unikać kobiety w ciąży – podejrzewa się, że szałwia może wywołać poronienie. Generalnie kuracji szałwią nie należy stosować zbyt długo – w przeciwnym razie mogą pojawić się nudności i uczucie otępienia.

Działanie szałwii nie ogranicza się tylko do właściwości bakterio- i grzybobójczych. Lista jej zdrowotnych zalet jest o wiele dłuższa – nie bez powodu szałwię uważa się bowiem za zioło o najszerszym zastosowaniu leczniczym.